Schorzenia układu pokarmowego to problem, z którym dietetycy mierzą się coraz częściej w swoim gabinecie. Sprawdź jak pomóc pacjentom z zespołem jelita drażliwego – na co warto zwrócić uwagę planując dietoterapię, których produktów unikać, a które zalecać, aby dieta w IBS przynosiła korzyści podopiecznym.
Zespół jelita drażliwego (IBS)
Zespół jelita drażliwego (IBS) jest jednym z najczęstszych schorzeń gastroenterologicznych w gabinecie dietetyka. Szacuje się, że cierpi na nie nawet 30% społeczeństwa w wieku 20-40 lat. Jest to przewlekła, często nawracająca choroba, która znacząco wpływa na pogorszenie jakości życia pacjentów. Do najczęstszych objawów zaliczyć można bóle brzucha, wzdęcia oraz zaburzenia rytmu wypróżnień (biegunki, zatwardzenie). Rozpoznanie IBS opiera się na kryteriach rzymskich IV. Wyróżniamy typ biegunkowy, zaparciowy, mieszany oraz niesklasyfikowany.
Dieta w zespole jelita drażliwego
Dietoterapia wraz z aktywnością fizyczną i redukcją stresu należy do kluczowych elementów leczenia niefarmakologicznego pacjentów z IBS. Dieta osób z zespołem jelita drażliwego powinna być dostosowana do postaci choroby oraz indywidualnych preferencji. Zaleca się dietę lekkostrawną z ograniczeniem produktów wzdymających, wysokoprzetworzonych oraz obfitujących w tłuszcze. Szczególną uwagę należy zwrócić na spożycie błonnika rozpuszczalnego (np. w formie nasion babki płesznik) oraz odpowiednią podaż płynów – minimum 2 litry dziennie (z wyłączeniem naparów mocnej kawy, herbaty, napojów słodzonych i gazowanych). Ponadto warto edukować pacjentów z zakresu znajomości etykiet produktów spożywczych, aby wybierali te z jak najkrótszym składem bez zbędnych substancji dodatkowych, które mogą nasilać nieprzyjemne dolegliwości.
Dieta low FODMAP
Polecanym modelem żywieniowym u pacjentów z IBS jest dieta low FODMAP, która polega na ograniczeniu produktów będących źródłem krótkołańcuchowych węglowodanów takich jak fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy oraz poliole. Składniki te nie ulegają trawieniu i odznaczają się właściwościami osmotycznymi, przez co rozciągają ścianę jelita w konsekwencji prowadząc do dolegliwości bólowych. Wprowadzenie diety low FODMAP prowadzi do złagodzenia objawów oraz poprawy pracy przewodu pokarmowego. Celem diety jest znalezienie produktów, które nasilają dolegliwości u pacjentów i opracowanie spersonalizowanego planu żywienia. Ze względu na duże restrykcje dieta ta powinna być stosowana jedynie przez kilka tygodni i należy ją wprowadzać etapami:
- I ETAP – trwa 2-6 tygodni i polega na eliminacji produktów o wysokiej zawartości FODMAP,
- II ETAP – trwa 8-12 tygodni i polega na stopniowym wprowadzaniu produktów o wysokiej zawartości FODMAP oraz monitorowaniu dolegliwości, aby określić które produkty są tolerowane przez pacjenta,
- III ETAP – polega na ustaleniu stałego planu żywienia, który będzie stosowany przez dłuższy okres czasu w oparciu o produkty tolerowane przez chorego.
Jakie produkty wykluczyć w diecie low FODMAP?
Do składników, które należy ograniczyć w diecie low FODMAP należą:
- poliole – są składnikiem substancji słodzących takich jak ksylitol, sorbitol. Ponadto występują naturalnie w owocach takich jak jabłka, gruszki, morele, wiśnie, brzoskwinie, śliwki, arbuz,
- laktoza – znajduje się w mleku i jego przetworach (mleko krowie, twaróg, jogurty, lody, słodzone mleko skondensowane),
- fruktoza – znaleźć ją można w miodzie, owocach i przetworach owocowych, syropie z agawy oraz syropie fruktozowym,
- oligosacharydy – są składnikiem zbóż (pszenica, żyto, jęczmień), nasion roślin strączkowych (groch, soczewica, fasola, soja), orzechów (pistacje, nerkowce, migdały) oraz warzyw (kapustne, cebula, czosnek, karczochy, kalafior, szparagi).
Oprócz doboru właściwych produktów spożywczych warto zwrócić uwagę na porcję spożywanej potrawy. Niektóre produkty pomimo niskiej zawartości FODMAP spożywane w dużej ilości również mogą przyczynić się do wystąpienia dolegliwości bólowych.
Podsumowanie
Zespół jelita drażliwego (IBS) jest częstym schorzeniem spotykanym w gabinecie dietetyka. Modyfikacja stylu życia odgrywa znaczącą rolę w zmniejszeniu występujących objawów. Odpowiednio skomponowana dieta, podniesienie aktywności fizycznej oraz redukcja stresu istotnie wpływają na poprawę komfortu życia pacjentów z IBS.
Chciałbyś ułożyć dietę w IBS, ale nie wiesz od czego zacząć? W programie Make Me Diet znajdziesz gotowy szablon jadłospisu low FODMAP, który możesz dowolnie modyfikować i przesyłać swoim pacjentom. Skorzystaj z 14-dniowego okresu próbnego i sprawdź naszą ofertę! Sprawdź jak szybko ułożyć jadłospis w naszym programie. (tutaj proponuję podlinkować artykuł “Jak szybko ułożyć jadłospis)
Bibliografia
- Pietrzak A, Skrzydło-Radomańska B, Mulak A, Lipiński M, Małecka-Panas E, Reguła J, Rydzewska G. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita drażliwego. Gastroenterology Review. 2018, 13, 4.
- Adrych K. Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych. Varia Medica. 2019, 3, 89-95.
- Dworzański T, Fornal R, Koźba Ł, Celiński K, Dworzańska E. Rola mikrobioty jelitowej w zespole jelita nadwrażliwego. Postepy Hig Med Dosw. 2018, 72, 215-226
- Pawlak K, Rudzik R, Lewiński M, Majcher S, Słuczanowska-Głąbowska S. Dieta L-FODMAP w leczeniu zespołu jelita drażliwego. Bromat. Chem. Toksykol. 2017, 2, 179-183.
- Idzik M. Wpływ diety low FODMAP na redukcję objawów zespołu jelita drażliwego oraz zmiany składu mikrobioty jelitowej u osób chorych – przegląd aktualnych badań. Lekarz POZ. 2020, 2, 109-115.