Pacjenci z insulinoopornością coraz częściej pojawiają się w gabinecie dietetyka. Na co warto zwrócić uwagę w dietoterapii? Jakie produkty odradzać, a które polecać? Poznaj wskazówki, dzięki którym dieta w insulinooporności nie będzie stanowić dla ciebie problemu.
Czym jest insulinooporność?
Insulinooproność jest stanem zmniejszonej wrażliwości komórek organizmu na działanie insuliny, hormonu odpowiedzialnego m.in za regulację poziomu glukozy we krwi. Podwyższony poziom oporności tkanek na insulinę stymuluje pracę komórek beta trzustki prowadząc do hiperinsulinemii, a w konsekwencji do rozwoju cukrzycy typu 2. Do głównych przyczyn insulinooporności należy otyłość brzuszna, którą zgodnie z kryteriami International Diabetes Federation (IDF) stwierdza się, gdy obwód talii u kobiet wynosi ≥80 cm, a u mężczyzn ≥94 cm. Utrzymujący się stan zwiększonej oporności tkanek na insulinę stanowi ryzyko rozwoju chorób układu krążenia, zaburzeń hormonalnych oraz nowotworów. Uważa się, że insulinooporność poprzedza cukrzycę o 10-15 lat, dlatego ważna jest diagnostyka i wprowadzenie odpowiedniego leczenia.
Dieta w insulinoorponości – na co zwrócić uwagę?
Dieta pacjentów z insulinoopornością powinna opierać się na zasadach zdrowego żywienia i uwzględniać inne współistniejące jednostki chorobowe. Wśród polecanych modeli żywieniowych znaleźć można dietę DASH, śródziemnomorską oraz diety roślinne. Wspólną cechą zalecanych modeli jest opieranie diety na zasadach niskiego indeksu i ładunku glikemicznego, co umożliwia unormowanie poziomu glukozy po spożytym posiłku.
- Indeks glikemiczny (IG) obrazuje wzrost glikemii po spożyciu konkretnego produktu spożywczego w odniesieniu do odpowiedzi glikemicznej po przyjęciu roztworu glukozy. W oparciu o definicję wyodrębniono trzy kategorie: produktów o niskim (<55), średnim (55-69) i wysokim indeksie glikemicznym (>70).
- Ładunek glikemiczny (ŁG) oprócz wartości indeksu glikemicznego uwzględnia wielkość spożywanej porcji danego produktu przez co lepiej obrazuje wzrost glikemii po spożytym posiłku. Zgodnie z definicją można wyodrębnić posiłki o niskim (<10), średnim (10-20) i wysokim ładunku glikemicznym (>20).
Jak edukować pacjentów z inuslinoopornością?
W gabinecie dietetyka powinniśmy skupić się przede wszystkim na edukacji żywieniowej z zakresu ładunku glikemicznego spożywanego posiłku. Nawet produkty o wysokim indeksie glikemicznym mogą znaleźć się w jadłospisie pacjentów z insulinoopornością, jeśli zostaną spożyte w odpowiedniej porcji i w towarzystwie produktów będących źródłem białka, tłuszczu i błonnika. Oprócz dietoterapii ważne jest zwrócenie uwagi na włączenie regularnej aktywności fizycznej, która nie tylko przyczynia się do wzrostu insulinowrażliwości komórek, ale także pomoże w skutecznej redukcji masy ciała.
Jak ułożyć dietę w insulinooporności? – 5 praktycznych wskazówek
- Zadbaj, aby każdy posiłek pacjenta był zbilansowany i zawierał źródła białka (np. mięso, nabiał, jaja, nasiona roślin strączkowych), tłuszczu (np. oleje, orzechy, migdały, nasiona, tłuste ryby morskie) i węglowodanów (np. gruboziarniste kasze i makarony, ryż brązowy, owoce i warzywa), przełoży się to na stabilizację poziomu glukozy i insuliny we krwi.
- Włącz do diety pacjentów pełnoziarniste produkty zbożowe (grube kasze, makarony, ryż brązowy) a owoce i warzywa, jeśli to możliwe zalecaj w skórce i nierozdrobnione – zwiększy to zawartość błonnika pokarmowego, który ogranicza wchłanianie glukozy.
- Zalecaj chłodzenie ugotowanych produktów skrobiowych (ziemniaki, produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych) np. poprzez mrożenie pieczywa – zwiększy to zawartość skrobi opornej, która spowalnia wchłanianie glukozy.
- Zwracaj uwagę, aby pacjenci nie rozgotowywali produktów zbożowych (makaronu, ryżu, kasz) i zachęcaj, aby były one spożywane al dente.
- Włącz do diety podopiecznych produkty będące źródłem kwasów organicznych np. fermentowane produkty mleczne, chleb na zakwasie czy ocet jabłkowy (np. w formie sosu winegret) – kwasy organiczne wpływają na regulację gospodarki węglowodanowej.
Podsumowanie
Żywienie w insulinooporności powinno opierać się na zasadach diety o niskim ładunku glikemicznym – każdy posiłek powinien zawierać źródła białka, tłuszczu i węglowodanów. Ponadto pacjent z insulinoopornością powinien mieć zalecaną regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną, odpowiednią higienę snu oraz ograniczenie sytuacji stresowych.
W programie Make Me Diet znajdziesz szablon jadłospisu dostosowany do pacjentów z inuslinoopornością. Przy każdym posiłku znajduje się wartość ładunku glikemicznego, który znacznie ułatwi planowanie diety w insulinooporności. Szablony systemowe możesz kopiować i modyfikować w zależności od potrzeb twoich podopiecznych. Zobacz jakie posiłki przygotowaliśmy w jadłospisie systemowym.
Bibliografia
- Polskie Towarzystwo Diabetologiczne: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr. Top Diabetes, 2023; 3: 1–140
- Jarosz M, Rychlik E, Stoś K, Charzewska J. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny 2020.
- Freeman A,M, Pennings N: “Insulin Resistance”, StatPearls Publishing; 2022 January
- International Diabetes Federation: IDF Diabetes Atlas, 10th ed. Brussels, Belgium: 2021.
- Fundacja Insulinooporność zdrowa dieta i zdrowe życie. Vademecum dla Insulinoopornoopornych