Zastanawiasz się jakie podstawowe badania profilaktyczne warto zalecać pacjentom, aby zebrać dobry wywiad medyczno-żywieniowy i przeprowadzić kompleksową konsultację? Sprawdź, co warto zalecać podopiecznym i kiedy badania profilaktyczne mogą okazać się najbardziej pomocne.
Badania profilaktyczne
Regularne badania profilaktyczne umożliwiają wykrycie nieprawidłowości już na wczesnym etapie choroby. Z analizy STADA Health Report 2023 wynika, że ponad połowa Polaków nie bada się regularnie, dlatego konieczne jest podniesienie świadomości pacjentów na temat profilaktyki zdrowotnej. Wiele chorób dietozależnych początkowo nie daje zauważalnych objawów klinicznych, podczas gdy w wynikach badań nieprawidłowości widoczne są już na samym początku. Dietetyk w codziennej praktyce, powinien zwrócić uwagę przede wszystkim na morfologię krwi, lipidogram, TSH, glukozę, kreatyninę oraz próby wątrobowe. W przypadku nieprawidłowych wyników badań zawsze należy kierować pacjenta do lekarza specjalisty, który zdiagnozuje i wdroży odpowiednie leczenie.
Morfologia krwi
Morfologia krwi to najczęściej wykonywane badanie profilaktyczne, które powinno być zalecane przed podjęciem współpracy z pacjentem. Pozwala ocenić poziom elementów morfotycznych takich jak krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) i płytki krwi (trombocyty). Wynik badania może informować o stanach zapalnych, infekcjach, alergiach, zaburzeniach odporności, anemii (niedokrwistości) czy chorobach nowotworowych takich jak białaczka.
Glukoza i insulina na czczo
Badanie glukozy na czczo jest narzędziem diagnostycznym zaburzeń gospodarki węglowodanowej i pozwala zdiagnozować oraz monitorować cukrzycę. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim pacjenci z nadwagą, otyłością, nadciśnieniem tętniczym, dyslipidemią, chorobami układu sercowo-naczyniowego oraz kobiety z PCOS i przebytą cukrzycą ciążową. Pomiar insuliny z kolei umożliwia ocenę wrażliwości komórek na ten hormon. Objawy, które powinny skłonić do wykonywania badania to nadmierna masa ciała, senność zwłaszcza po posiłku wysokowęglowodanowym, osłabienie, rogowacenie ciemne skóry, zaburzenia profilu lipidowego czy nasilona ochota na słodycze.
Lipidogram
Badanie lipidogramu obrazuje stan gospodarki lipidowej, na który składa się oznaczenie trójglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL i HDL. Regularne badanie tych parametrów, zalecane są przede wszystkim palaczom, osobom z otyłością (zwłaszcza wiscelarną), nadwagą, cukrzycą, oraz pacjentom z rodzinnym obciążeniem chorobami układu sercowo-naczyniowego.
TSH
TSH jest hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową kontrolującym czynności wydzielnicze tarczycy. Wyniki badania pozwalają wskazać choroby tarczycy (nadczynność i niedoczynność narządu), jak i zaburzenia osi podwzgórze-przysadka tarczyca. W grupie ryzyka znajdują się w szczególności kobiety w okresie menopauzalnym i ciąży. Objawy występujące u pacjentów z chorobami tarczycy są zależne od występującego schorzenia. Obserwuje się wahania masy ciała, osłabienie pamięci, senność, rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji czy zmiany częstotliwości wypróżnień.
Kreatynina
Kreatynina jest produktem metabolizmu kreatyny. Badanie pozwala zobrazować sprawność nerek i umożliwia wykrycie stanów zapalnych oraz niewydolności tego narządu. Objawy, które mogą wskazywać na nieprawidłowości funkcji nerek to: obrzęki kończyn, podwyższone ciśnienie krwi, wzmożone czy zaburzone oddawanie moczu.
Próby wątrobowe
Próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP) umożliwiają wczesną diagnostykę stanów zapalnych wątroby. Choroby tego narządu głównie kojarzone są z nadużywaniem alkoholu, jednak warto pamiętać, że do uszkodzenia wątroby może dojść również na skutek zakażenia wirusowego czy zatrucia lekami. Kontrole enzymów wątrobowych warto zalecać w szczególności osobom, które przyjmują przewlekle kilka leków lub pacjentom z bólami nadbrzusza, utrzymującą się niestrawnością, cukrzycą czy chorobami krążenia.
Zalecenia dla pacjentów
Wyniki badań diagnostycznych pomogą określić stan zdrowia pacjenta i umożliwią spersonalizowanie zaleceń żywieniowych. Aby przyspieszyć czas pracy, warto utworzyć szablony zaleceń dietetycznych dla wybranych jednostek chorobowych, które później wygodnie skopiujesz i zmodyfikujesz w zależności od potrzeb podopiecznego. Pomoże Ci w tym odpowiednie oprogramowanie dietetyczne z funkcją wirtualnego gabinetu.
Program Make Me Diet wspomoże twoją pracę na każdym etapie:
- stworzysz własny szablon zaleceń żywieniowych
- skopiujesz utworzone zalecenia do dowolnego pacjenta
- zmodyfikujesz szablony zaleceń w zależności od potrzeb podopiecznych
- przechowasz dane w wirtualnej kartotece pacjenta
- wydrukujesz zalecenia korzystając z kolorowych szablonów wydruku
Nie znasz programu Make Me Diet? Poznaj wszystkie funkcjonalności, korzystając z bezpłatnego 14-dniowego okresu próbnego.
Podsumowanie
Warto zalecać pacjentom regularne wykonywanie badań takich jak: morfologia krwi, lipidogram, TSH, glukoza, kreatynina oraz próby wątrobowe. Regularne wykonywanie badań profilaktycznych umożliwia wykrycie nieprawidłowości już na wczesnym etapie choroby, umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia i przeprowadzenie kompleksowego wywiadu żywieniowego (tutaj proponuje podlinkować artykuł “jak przeprowadzić kompleksowy wywiad żywieniowy”). W przypadku wystąpienia nieprawidłowych wyników badań należy pamiętać o skierowaniu pacjenta do odpowiedniego specjalisty.
Bibliografia
- STADA, Health Report 2023, s.30-31 https://www.stada.com/media/8029/stada_health_report_2023_en.pdf
- Wołowiec D. Interpretacja wyników hematologicznych badań laboratoryjnych w praktyce lekarza rodzinnego. Diagnostyka w POZ. 2018; 1; 8-14.
- Magdalena J. Woźniak, Beata Matyjaszek-Matuszek. Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu chorób tarczycy. Endokrynologia w POZ. 2022; 5; 330-337.
- Polskie Towarzystwo Diabetologiczne: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr. Top Diabetes, 2023; 3: 1–140